Succesvol starten met sustainability
Sinds de industriële revolutie hanteren veel organisaties een lineair productieproces. Er waren toendertijd zoveel grondstoffen beschikbaar dat men geen rekening hield met het feit dat deze grondstoffen kunnen opraken. Daarnaast wist men ook niet wat voor negatieve effecten dit zou hebben op het klimaat en de natuur. Nu we zeker weten dat het lineaire productieproces voor vervuiling en uitputting van de aarde zorgt, moeten we meer in kringlopen gaan denken. Van een lineaire economie naar een circulaire economie, net zoals de natuur het leven op aarde organiseert. Als we dit niet doen, zullen er steeds minder grondstoffen zijn en leven we uiteindelijk in een grote vuilnisbelt die aan het opwarmen is.
Lineair productieproces
Het huidige lineaire productieproces gaat als volgt:
- Take: het winnen van ruwe materialen uit natuurlijke hulpbronnen
- Make: het produceren van het product
- Transport: het verpakken en transporteren van het product
- Use: gebruik van het product
- Waste: weggooien van het gebruikte product

Negatieve gevolgen van een lineaire economie
Dit lineaire productieproces heeft als gevolg dat we elk jaar 2 miljard ton aan afval produceren (Worldbank). Al dat afval zorgt ervoor dat we onze eigen leefomgeving vervuilen, waardoor al 6 van de 9 planetaire grenzen zijn overschreden. En dat niet alleen, overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen is verantwoordelijk voor meer dan 90% van het verlies aan biodiversiteit en de helft van de wereldwijde CO2-uitstoot (UN Environment).
Recyclen is je last resort
Het recyclen van producten lijkt als de perfecte oplossing van het probleem. Maar dat is helaas niet het geval. Dit komt doordat de producten op zo’n manier ontworpen zijn dat de losse materialen die hergebruikt kunnen worden niet makkelijk te extraheren zijn. Dit wordt helemaal lastig als alles op een hoop belandt en afval niet goed gescheiden wordt. Zo wordt slechts 9% van al het geproduceerde plastic in de wereld gerecycled (Technology Review). Het voorkomen van afval is dus een betere strategie dan het recyclen van producten.
Circulair productieproces
De circulaire economie gebruikt de intelligentie van de natuur om het produceren van afval te voorkomen. De natuur heeft meerdere kringlopen om het leven op aarde te bewerkstelligen. Denk aan de waterkringloop, CO2-kringloop en zuurstofkringloop. Zo bestaat het circulaire productieproces uit twee kringlopen: de biologische kringloop en technische kringloop. Deze kringlopen moeten zo veel mogelijk gesloten worden, zodat de grondstoffen niet verloren gaan als afval. Zie hieronder een schematische weergave van de kringlopen in de circulaire economie:

Biologische kringloop (hernieuwbare materialen)

- De biologische kringloop bestaat uit organische grondstoffen die biologisch afbreekbaar zijn. Denk aan voedsel en houtsnippers die gecomposteerd kunnen worden tot een gezonde vruchtbare bodem. Hiermee zorgen we niet alleen voor een gesloten kringloop die geen grondstoffen verliest, maar ook voor een nieuwe voedingsbodem om weer gezonde voeding te kunnen telen. Oftewel, we geven iets terug aan de aarde; we regenereren waarde in deze kringloop.
- Voedselresten kunnen daarnaast ook direct gebruikt worden als voeding voor dieren, denk aan aardappel- en fruitschillen voor varkens en kippen.
- Organische materialen die overblijven na consumptie kunnen ook gebruikt worden als grondstof voor een ander product. Bijvoorbeeld koffiedik voor het kweken van champignons of sinaasappelschillen voor het maken van textiel.
- Verder kunnen overgebleven organische materialen met behulp van verschillende extractiemethodes ook gebruikt worden om hoogwaardige bio-chemicaliën of voedingssupplementen te produceren.
- Tenslotte levert het composteren van voedselresten ook biogassen op (o.a. methaan en CO2) wat gebruikt kan worden als een energiebron en vergelijkbaar is met gas.
Technische kringloop (eindige materialen)
De technische kringloop bestaat uit materialen die niet organisch zijn, maar door mensen technisch ontwikkeld worden en niet biologisch afbreekbaar zijn. Hierdoor is het nog belangrijker dat deze materialen in de technische kringloop blijven en niet als afval eindigen. Denk aan materialen als metaal, kunststoffen en chemicaliën. In de technische kringloop heb je veel verschillende strategieën om je product zo circulair mogelijk te maken.

Circulaire strategieën
De circulaire strategieën staan op numerologische volgorde van impact en corresponderen met de afbeelding hierboven.
Maak de kringloop (kleiner): vanaf het begin producten circulair ontwerpen.
- Refuse: een product overbodig maken door de functie ervan op te geven of door dezelfde functie aan te bieden met een totaal ander product. Bijvoorbeeld het stoppen met gebruiken van wegwerpbekers of het ontwikkelen van een herbruikbare menstruatiecup in plaats van tampons.
- Rethink: denk na over hoe je product intensiever gebruikt kan worden door te kiezen voor materiaal dat langer meegaat of door bijvoorbeeld een app te creëren waarmee mensen producten aan elkaar kunnen uitlenen. Maar ook door het product zo te ontwerpen dat het makkelijk te onderhouden is en gerepareerd kan worden.
- Reduce: kijk hoe je het productieproces en het gebruik van het product zo (energie-)efficiënt mogelijk kan inrichten door zo min mogelijk natuurlijke grondstoffen en materialen te verbruiken.
- Research: kijk of jouw ketenpartners ook circulair zijn en of je kan samenwerken met andere organisaties die jouw afval als grondstof kunnen gebruiken of andersom.
Vertraag de kringloop: maak optimaal gebruik van producten & verleng de levensduur
- Reuse: het hergebruiken van producten zorgt ervoor dat de waarde van het product zoveel mogelijk behouden wordt. Alleen verandert het van eigenaar. Denk bijvoorbeeld aan het verkopen van tweedehands kleding.
- Redistribute: als een bepaald product in een regio goed verkoopt en in een andere regio slecht, kun je de producten verplaatsen naar de andere regio waar er meer vraag naar is.
- Repair: bedenk hoe consumenten jouw producten zelf kunnen repareren en onderhouden door bijvoorbeeld losse onderdelen te verkopen of door een reparatieservice aan te bieden.
- Refurbish: kijk hoe je oude producten kan herstellen en een visuele of technische update kan geven zodat je het vervolgens weer kan verkopen.
- Remanufacture: gebruik de losse onderdelen van de producten die zijn weggegooid voor het maken van hetzelfde product, maar dan als nieuw.
Sluit de kringloop: hergebruik de overgebleven materialen
- Repurpose: hergebruik een weggegooid product of de onderdelen ervan voor het produceren van een totaal ander product. Bijvoorbeeld het gebruiken van weggegooide wijnkurken voor het maken van prikborden.
- Recycle: verwekt het weggegooide product tot grondstoffen die je weer kunt hergebruiken. Dit behoudt niet de waarde van het product, maar het voorkomt wel afval. Zoals het recyclen van glas.
- Recover: als laatste optie kun je de overblijfselen van een weggegooid product verbranden en hiermee energie terugwinnen voor bijvoorbeeld je productieproces.
Wat wordt jouw circulaire strategie?
Door na te denken over hoe je afval in jouw productieproces kan voorkomen of verminderen heb je hoogstwaarschijnlijk al een streepje voor op je concurrentie. Want in het Circularity Gap Report 2024 blijkt dat er steeds meer belangstelling is naar circulaire economie, maar dat de wereldwijde circulariteit van materialen nog steeds afneemt. Al lijkt de shift naar de circulaire economie steeds meer op gang te komen. Dit is bijvoorbeeld goed te zien in de kledingindustrie waar de wereldwijde markt voor tweedehands kleding in 2023 15 keer zo snel groeide als de totale kledingmarkt (ThredUp). Sustainable Starters helpt je graag op weg om jouw onderneming zo circulair mogelijk te maken.
Bronnen
- The World Bank. (n.d.). What a Waste: A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050. https://datatopics.worldbank.org/what-a-waste/
- United Nations Environment Programme. (n.d.). UN calls for urgent rethink as resource use skyrockets. https://www.unep.org/news-and-stories/press-release/un-calls-urgent-rethink-resource-use-skyrockets
- Technology Review. (2023, October 12). Plastic recycling, climate change, and microplastics. https://www.technologyreview.com/2023/10/12/1081129/plastic-recycling-climate-change-microplastics/
- Circular Innovation Collective. (n.d.). Accelerating Investment and Impact Measurement in Circular Economy Start-ups. https://www.circularinnovationcollective.nl/articles/accelerating-investment-and-impact-measurement-in-circular-economy-start-ups
- European Business Review. (n.d.). Circular Economy: Sustainability and Business Opportunities. https://www.europeanbusinessreview.com/circular-economy-sustainability-and-business-opportunities/
- Ellen MacArthur Foundation. (n.d.). Circular Economy Diagram. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy-diagram
- Circularity Gap Report. (2024). Circularity Gap Report 2024. https://www.circularity-gap.world/2024
- thredUP. (2024). 2024 Resale Report. https://cf-assets-tup.thredup.com/resale_report/2024/ThredUp_2024_Resale%20Report.pdf